Sokak Sanatları

Sokak sanatı yani diğer bir adıyla kamu sanatı, halka açık alanlarda illegal olarak yapılan, ticari olmayan, siyasi, çevre, savaş gibi konularla ilgili mesajlar veren grafiti, stencil, tag, poster, sticker gibi çalışmalara denir. 

Sokak sanatını diğer sanatsal faaliyetlerden ayıran başlıca özellikler vardır. Bunlar, sanatsal çalışmaların, belirli bir mekanda yani galeriler gibi belirli bir kitleye hitap etmeleri, ticari ederlerinin ve sahiplerinin belli olması gibi özelliklerdir. Sokak sanatında ise belirli bir mekan yoktur, her yerde yapılabilirler ve herkes görebilir ayrıca ticari değerleri yoktur, yasal olarak izinli olmadıkları yani illegal çalışmalar oldukları için çoğu zaman imzasız yada takma isimlerle yapılırlar. Sokak sanatında önemli olan yapılan çalışma değil alınan mesajdır.

Sokak sanatı özellikle Avrupa`da ve Amerika`da çok etkili olan, sokaklarda binlerce çalışma görebileceğiniz, yüzlerce aktivistin bulunduğu ülkelerdir. Bu ülkelerde gezerken hemen hemen her sokakta, her duvarda, tren istasyonlarında, parklarda, okul duvarları gibi aklınıza gelebilecek her yerde bu çalışmalarla karşılaşabilirsiniz. Özellikle Almanya ve İngiltere Sokak sanatları konusunda ayrı bir öneme sahiptir. Sokak sanatı son dönemlerde Türkiye gibi dünyanın pek çok ülkesinde de özellikle gençler tarafından yoğun ilgi gören, takip edilen bir akim haline gelmiştir.

Ülkemizde bu tür çalışmaların başlangıcı olarak 70`li yıllarda başlayan siyasi içerik taşıyan duvar yazılamalarını sayabiliriz. Son dönemlerde özellikle grafiti ve stencil, poster, sticker gibi çalışmalarla oldukça ilgi gören ve hatırı sayılır bir noktaya gelmiştir. Ayrıca ülkemizde bu çalışmalar gerilla özellikleri nedeniyle ticari faaliyetler için de sıkça kullanılmaya başlamıştır.

Bu tür sokak çalışmaları, ilgi görmeye başlamış olmasına rağmen yasadışı yapılıyor olmaları nedeniyle oldukça zor şartlarda yapılmaktadır. Avrupa ülkelerinde de, ülkemizde de bu tür çalışmaların yapılması yasal olarak çeşitli cezaları içermektedir. Bu sebeple sokak sanatı yapan pek çok aktivist tanınmamakta yada takma isimleriyle bilinmektedirler. İstanbul`da tren istasyonunda grafiti yaparken polisler tarafından yakalanan gençler hakkında dava açilmiş, para cezasına çarptırılmışlardı ve kamuoyunda bu olay tartışılmıştı.

Sokak çalışmalarıyla dünya çapında gündem yaratan, bütün dünya tarafından tanınan ve takip edilen pek çok sanatçı bulunmaktadır. Above, Jef Aérosol, Banksy, Borf, Dillon Boy, Mat Benote, BLU, Cartrain, Ces53, Dan Witz, D*Face, Tod Hanson, Invader, Michael Kirby, Neck Face, Ellis Gallagher, Vhils, Os Gemeos, Swoon, Twist, 108 and Sten Lex gibi isimler dünyaca tanınan sokak sanatçılarıdır. Bu isimlerden bazıları zamanla ticari işler de yapmaya başlamış ve galerilerde, müzelerde eserlerini sergilemişlerdir.

Bu isimlerden en önemlisi kuşku yok ki Bansky`dır. Banksy`e ayrı bir parantez açmak gerekmektedir. Banksy basta İngiltere olmak üzere çeşitli şehirlerde yaptığı resimleriyle dünyaca ünlü olan bir sanatçıdır. Pek çok gencin ilham aldığı Banksy`nin eserleri pek çok yerde karşımıza çıkan popüler eserler haline gelmiştir. Gerçek kimliğini açıklamayan Bansky imzasını kullanan sanatçı çevreci, hayvan haklarını savunan; savaş karşıtı ve tüketim çılgınlığını, kapitalizmi eleştiren resimler yapmaktadır. Sokak sanatçısı olmasına rağmen yaptığı eserler için yüzbinlerce pound değer biçilmektedir ve hatta yaptığı bazı çalışmalar duvarlardan sökülerek satılmıştır. Hakkında pek çok makale, haber yazılmış, İngiliz gazeteciler kimliğini deşifre etmek için çok uğraşmışlardır ve hakkında belgesel hazırlanmıştır.

Ülkemizde ise grafiti alanında Turbo isimli sanatçı ve Anakara`lı kollektif bir ekip olan "büyük şehir küçük 1 lira, tosunpaşa" gibi çalışmalarla son donemde sosyal medyada oldukça ilgi gören Küf Project ekibi bu alanda oldukça tanınan isimlerdir.

Not: Bu yazıda kullanılan fotoğraflar Umit Bektas tarafından 1 Mart 2012 tarihinde Beyoğlu'nda  çekilmiştir.

Kaynaklar:

1- Banksy  http://tr.wikipedia.org/wiki/Banksy

2- Street art  http://www.streetartfromturkey.blogspot.com/

3- Sokak sanatı  http://www.eksisozluk.com/show.asp?t=sokak+sanat%C4%B1
4- Street art  http://en.wikipedia.org/wiki/Street_art