Her semtin kendine has bir özelliği vardır; kiminin konumu iyidir, kiminin cafeleri iyidir, kimininse mağazaları… Ama her semtte mutlaka bir pazar bulunur. Bu pazarlarda kendi içlerinde kategorilere ayrılırlar. Bazılarında yalnızca gıda ürünleri bulunurken bazılarında da a’dan z’ye her türlü ihtiyaca yönelik ürünler bulmak mümkün.
Bu pazarlardan biri de Çarşamba günleri kurulan, minik ve samimi Kuzguncuk Pazarı’dır. Bu Pazar Kuzguncuk’un minicik bir sokağı olan Bostan Sokak’ta yer alır. Rengarenk eski Rum evlerinin arasına kondurulmuş rengarenk pazarda Rum, Ermeni, Türk, Hıristiyan, Müslüman-çünkü kuzguncuk etnik yapısı yönünden çok zengindir- herkes sohbet ve selamlaşmalar eşliğinde alışverişini yapar. Yalnızca gıda ürünleri ve çocuk oyuncuklarının yer aldığı bu pazar senelerden beri aynı pazarcılardan oluşur.
Her Çarşamba pazarın kurulmasıyla birlikte, ihtiyacı olan olmayan herkes mutlaka pazara uğrar. Bu Pazar yıllardan beri çocukların kovalamacalarına, yaşlı teyzelerin dedikodularına, erkeklerin iş muhabbetlerine, pazarcıların dertlerine şahit olarak bugüne kadar yerini ve mütavaziliğini korumayı başarmıştır.
Pazarcılar semt halkını o kadar benimsemiş ve tanımışlardır ki, tezgaha yaklaşan Sevim Teyze’nin ne alacağını ne kadar alacağını çok iyi bilir, aralarında geçen diyalogsa yerini hal hatır sormaya bırakır.
Pazarda gezinirken Semra Teyze’ye rastlıyoruz, gözlem yaptığımızı anlamış olacakki bize gülümseyerek bakıyor. Hemen yanına gidiyoruz. Selamlaşma, tanışma, hal hatır sorma derken pazarla ilgili hikayesini soruyoruz, anlatmaya başlıyor:
-Biz eşimle 75 senesinde Kuzguncuk’a yerleştik. Eşimin Kuzguncuk’ta ufak bir kırtasiye dükkanı vardı. Çarşamba günleri bir saatliğine dükkanı kapatır birlikte pazara gelirdik. Eşe dosta rastlar, iki lafın belini kırar hem de alışverişimizi yapardık. Emekli olduktan sonra da bu geleneğimizi hiç bırakmadık.
-Amca rahatsız mı, bugün yanınızda yok ? diye soruyoruz.
Bize alyansını göstererek şimdi bedenen yanımda olmasa da ruhen yanımda, 2 sene evvel vefat etti diyor. Üzülüyoruz. O yine de gülümsüyor. Teşekkür edip yanından ayrılıyoruz.
Gezdiğimiz ilk Pazar olan Kuzguncuk Pazar’ında şeker ve samimi bir ortamda bulduk kendimizi. Her hafta gezeceğimiz yeni pazarlarla yeni hikayeler yaşayacağız.
Kağıt
toplayıcıları, bir araya gelip kurdukları Geri Dönüşümcüler
Derneği’nin ardından seslerini daha net duyurabilmek adına dergi çıkarıyorlar.
2007 yılı Şubat ayından
itibaren çıkarmaya başladıkları dergi bugün
9. sayısına ulaşmış durumda. “Katık” ismini verdikleri
bu dergide kağıt toplayıcıları yaşamlarına dair tüm gerçeklikleri paylaşıyorlar. “Kapitalizmi tarihin çöplüğüne atmayın, beş para etmiyor” sloganıyla yayımlanan derginin tüm görselleri
ve yazıları kağıt toplayıcıları tarafından kaleme alınıyor. 14.02.2011 tarihinde Milliyet Gazetesi’nde, Geri
Dönüşüm İşçileri Derneği Başkanı ve Katık
Dergisi’nin Genel Yayın
Yönetmeni Ali Mendillioğlu,
çıkardıkları derginin sponsoru olmadığını, reklam almadığını, tamamen kendi imkanlarıyla
çıkardıklarını vurgularken, buna rağmen derginin beş bin
tirajı olduğunu açıklıyor.
İstanbul’un sahilinde bulunan ilçelerinden biridir Beşiktaş. Birçok insanın işe, okula giderken özellikle deniz yolu ulaşımında aktarma yaptığı semttir Beşiktaş. Beşiktaş aslında semtte bulunan tarihi camisi ile veya yine semtte bulunan askeri deniz müzesi ile öne çıkmamıştır. Dolmabahçe’nin bu semtte bulunması da bu semti Beşiktaş Jimnastik Kulübünün isminin önüne geçirememiştir. Beşiktaş denilince birçok kişinin aklına Beşiktaş Jimnastik Kulübünün gelmesi bu olayın bir göstergesidir.
Günümüzde sayıları yok denecek kadar azalan semt takım taraftarlığının Türkiye’de ki son kalesi Beşiktaş’tır. Beşiktaş bir semt takımıdır. Taraftarı geçmişten günümüze Beşiktaş semtinde oturmasa bile Beşiktaş’ı kendi semti olarak görmüş, kendi semti olarak yaşamış ve yaşamaktadır. Birçok Beşiktaş taraftarının ‘’semte gidiyorum’’ deyimi Beşiktaş’a gidiyorum anlamına gelmektedir.
İnönü stadının (eski adı ile Şeref Bey) stadının bu semtte bulunması, Eski yıllarda futbolcula
rın antremanlarını yine bu semtte bulunan Beşiktaş Akatlar Spor tesislerinde yapması Beşiktaş’ı bir bütün olarak bir semt takımı yapmaktadır.
Beşiktaş taraftarının maç öncesinde semtte buluşup, balıkçılarda, barlarda, sokaklarda ve parklarda tezahüratta bulunması, maça giden birçok taraftarın semtte bulunması semt taraftarlığının en güzel örneğidir.
Taraftarların semte verdiği canlılık, semtin taraftarlara göre dizayn edilişi (kartal heykeli bulunması, taraftarların isteklerine göre mekanların, barların, restaurantların açılması) semt takım ve taraftarlığının en güzel örneğidir.
Yine bir maç öncesinde herkesin üstünde siyah-beyaz formalar ve atkılar, yine buluşulan ve gözde yer olan balıkçılarda maç öncesinde dostlarla 1-2 kadeh atıp, konuşmak, tezahüratlar da bulunmak ve maç saatini beklemek… Beşiktaş’ın sahasında oynadığı her maç öncesinde alışıla gelmiş görüntülerdendir.
Maç saatine yakın Beşiktaş-Kabataş arasında ki yolu trafiğe kapamak (semtin sahibi edası ile) yolda stada doğru yürümek, tezahüratlarda bulunmak ve stada girmek.
Sadece burada da bitmiyor Beşiktaş taraftarlarının işi maç esnasında çoşkulu bir şekilde takımlarına destek olmak, takımlarını sonuna kadar desteklemek ve Dünya’da sayılı taraftar grubu arasında ilk sırayı alması Beşiktaş taraftarlığının ayrı bir övünç noktasıdır. Ufak bir semt takımı olarak hayata gözlerini açan Beşiktaş’ın taraftarları, başarıları sayesinde önce ülke genelinde bir takım haline gelmesi ondan sonrasında ise Dünya’da ki yerini alması bir semt takımı ve taraftarlığı bütünleşmesi sonrasında oluşmuştur.
Öncelikle sokak sanatı denildiğinde ilk akla gelen ve kimilerince sokak sanatının ilahı sayılan Banksy'e değinelim ve çalışmalarına bir göz atalım. Gerilla artist olarak anılan ve Bansky takma ismini kullanan sanatçı başta İngiltere olmak üzere aralarında Filistin'inde olduğu pek çok ülkede çeşitli ve çarpıcı sokak çalışmalarına imza atmıştır. Ayrıca hakkında onlarca makale yazılmış, belgesel çekilmiş ve eserleri dünyanın dört bir tarafında uygulanmıştır.
Bansky'nin bir röportajında kimliğini açıklamaması ile ilgili soruya verdiği cevap,
İstanbul tarihi binlerce yıl önceye dayanan tarihi bir şehirdir, bu yüzden turizmin de kalbinin attığı önemli bir şehirdir. İstanbul'u turizm amaçlı ziyaret eden pek çok insan İstanbul'un daha pek çok yönlerini de görmektedirler. Şüphesiz bu güzel yönlerinin içerisinde en güzeli ise İstanbul sokaklarını renklendiren sokak hayvanlarıdır.Bu hayvanları kimi zaman bir kilisenin bahçesinde , kimi zaman bir şadırvanın başında, bazen de bir caminin avlusunda görmek mümkün. Bütün bu bahsettiklerimize örnek olarak yandaki resim de Yavuz Selim camiisinde çekilmiştir.
Bu hafta Galatasaray’daki arkeoloji yayınları dükkanı Arkeo Pera’ya ufak bir ziyaret gerçekleştirdik. Arkeo Pera, İstanbul’daki nadir arkeoloji dükkânlarından biri. Arkeo Pera’da “Arkeoloji ve Sanat” adlı dört ayda bir yayınlanan konsept dergi ve birçok akademik arkeolojik kaynağı bulmak mümkün. Bunun yanı sıra dükkanın alt katında birçok arkaik biblo, efemera ve minyatürler mevcut. Dükkanda Türkçe, İngilizce, Almanca ve Fransızca başlıklar altında toplanan arkeolojik yayınlar, akademisyenlere hitap edecek özel monografilerden, Türkiye'nin tanınmış turistik bölgelerini tanıtan rehber kitaplara kadar geniş bir yelpazeye yayılıyor.
Arkeo Pera’yı ziyaretimizin asıl amacı Arkeoloji ve Sanat Dergisi'nin külliyatını detaylı bir şekilde gözden geçirmek ve ilgi çekici noktalara rastlamak olsa da dükkanın içinde Rodin ve Afrodit heykellerine ve çeşit çeşit minyatürlere hayran kalarak uzun süre içeriye göz gezdirerek vakit harcadık. Daha sonra Bizans sikkeleri ile ilgili bir İtalyan arkeolog tarafından yazılmış bir kitap dikkatimizi çekti ve daha sonra dükkanda bu sikkelerin taklit dökümlerini görünce şaşkınlığımız iki kat arttı. Arkeoloji ve Sanat dergisini ve Arkeo Pera’nın diğer özelliklerini Türkiye ve arkeoloji adına ele aldığımızda aslında Arkeo Pera’nın yeri Türkiye’nin arkeolojik arka planında çok özel bir yere sahip. Karşılaştırmalı olarak yurtdışında “Antique Shops” veya “Antro Geeks” sloganları eşliğinde bir çok mağazaya ve online alışveriş platformuna rastladık. Bu sitelerden biri olan Wordpress tabanlı Amerikan oluşumu Mummy’s Wrap’te* arkeolog kıyafetlerinden maceracılar için özel tasarlanmış su mataralarına, arkeolog şapkalarından profesyonel pusulalara kadar genişleyen Türkiye’ninkinden daha renkli ve daha pratik amaçlı internet platformlarına rastladık. “Past Horizons**” isimli başka bir arkeoloji platformunda ise küçük ya da büyük çaplı kazılar yapmak isteyen sıradan amatörler için kazı ve keşif malzemeleri dahi satılmakta. Buna karşın, Türkiye’deki Arkeoloji ve Sanat Dergisi’nde dünyanın ve ülkemizin en tanınmış akademisyenleri tarafından yazılmış, Anadolu arkeolojisi ve sanatıyla ilgili makalelere yer veriliyor ve Arkeo Pera bu amaca uygun olarak arkeolojiye gönül veren, ülkesini arkeolojik açıdan tanımak ve bilmek isteyenler için bir mekan görevi görüyor. Bunun yanı sıra Arkeo Pera’da her Perşembe, çeşitli akademisyenlerin ve arkeolojiye ve tarihe gönül vermiş müdavimlerin katılımıyla gerçekleştirilen arkeoloji sohbetleri tüm ziyaretçilere açık olmakla beraber, tarihe yeni bir bakış açısı kazandırmak için birebir.
Geçen hafta Yenikapı kazısı sırasında ortaya çıkarılan Theodosius Limanı’ndaki “urne” adlı kapların ve aynı dönemlerde yine aynı topraklar üzerinde gömülerek saklanan cesetlerin de bulunmasının, farklı iki kültürün M.Ö 1500’lerde İstanbul üzerinde barınabildiğinden bahsetmiştik. Tarihte önemli yer tutan bu kültürel “co-existence” yapısı elverdiğince özendirici bir kültürel göreliliği 21. yüzyıl insanlarına hatırlatıyor gibi. Aslında Pollyannacı bir yorum getirmek gerekirse, belki de İstanbul’a M.Ö zamanlarında bir “pagan” toplum yapısı hakimdi. Burada pagan derken, belirli bir dini kastetmiyor veya çoğumuzun aklına İskandinav tanrılarını getiren bir dogmatik inanışı irdelemiyoruz. Çoğumuzun bildiği aksine pagan; “hayatı yaşayış biçiminde bir ultra rölativizmi” savunan çoğulculuk anlamına gelen bir kavram olarak tanımlanabilir. Yakın dönemlerde pagan’ı ve pagan tavrın sosyal uzama etkilerini en iyi gözlemlemiş isimlerden biri olan Fransız filozof Jean-François Lyotard “Pagan Instructions” bu kavrama ilişkin diyalogunda şöyle diyor (2011); “ Bırakın da biraz kendi yolumda gideyim. Pagus ülke yarattı. Heim ya da home, illa da kültürsüz olmayan yöreler, bucaklar. Orada kendi evinizde değilsinizdir. Orada hakikati keşfetmek beklenmez. Bir bütün değil, çok sayıda kendilikler vardır. Duyumlu ve duygulu tanrılar. Kültler vardır, dinsizlik değil”(Lyotard 2011: s.46). Halil Turhanlı’ya göre (2006) pagan düşünce; “çoğunluğu savunan fikir. Bu fikir adaleti sorguluyor, “adalet nedir, nasıl gerçekleşebilir?”. Bireysel varoluş totalize edici, homojenleştirici olandan nasıl ayrıştırılabilir. İşte bu çözümü bulabilmek için ortaya atılan önerme bir pagan düşünce veya pagan politika ve çoğulculuğu savunan bir fikir olarak karşımıza çıkıyor ”. Bu iki görüş harmanlandığında ortaya modern durumdan çok daha romantik bir dinsel ritüeller bütünü çıkıyor ve arkaik İstanbul’daki urne ve yakılma ritüellerinin Lyotard’ın deyimiyle birer “çok sayıda kendilik” olarak aynı jeografik bölge içerisinde barınabildiğini gözlemliyoruz.
Kısaca, arkaik İstanbul’un yakılma ve ölündüğünde kavanoza konma gibi ritüellerin antik dönemlerin “paganik” bir toplum yapısına gönderme yapması birçok tarihi tartışmanın bugüne mütekabiliyeti sonucunda bir eleştiri malzemesi olarak karşımıza çıkar. Bu düşüncelerin daha farklı bileşenlerde ve toplumsal kanallarda tekrar etmesi ihtimalini her zaman göz önünde bulunduracak ve paganik altyapıların arkeolojinin başka hangi noktalarında devreye gireceğini daha geniş ele almaya çalışacağız.
*: http://mummyswrap.com/thearchaeology-gear-store/
**: http://www.pasthorizons.com/shop/
Lyotard, J. F. (2011). Pagan Eğitimler (p. 46). İstanbul: MonoKL Yay.
Cuma Adlı Adamlar. Açık Radyo. April 24, 2006, from http://www.acikradyo.com.tr/default.aspx?_mv=a&aid=14025 [
[Fotoğraf: ArkeoPera Dükkanı Önü Yeni Çarşı Cad. 23/A Galatasaray/Beyoğlu/İST.] Görsel Kaynağı: https://picasaweb.google.com/116915275119826357466/ArkeolojikKazLar#5724010558044609570
İstanbul Boğaz Vapurlarının 160
yıllık bir geçmişi olduğunu göz önünde bulundurursak haliyle vapur seferlerinde
pek çok ilginç hikayelerin olduğunu tahmin edebiliriz. Biz de bu hafta vapur
hikayelerinden birkaç tanesini paylaşacağız.
